Alles wat je wilt weten over duurzaam opvoeden

Wat is duurzaam opvoeden? Waarom moet ik dat willen? Is het niet ontzettend saai? Of zielig? Ik besloot om een begin te maken met duurzamer leven. En daarmee duurzamer opvoeden. In deze longread vertel ik je er alles over. 

Interview over duurzaam opvoeden

Liever kijken dan lezen? Ik gaf een interview over duurzaam opvoeden. Hieronder kijk je het terug.

Duurzaam opvoeden en alles wat je daarover wilt weten [interview]

Navigeren door de video

• 0:42​​ wat ik doe als tekstschrijver voor duurzame ondernemers en kleine bedrijven
• 1:20​ wanneer duurzaamheid voor mij belangrijk werd
• 3:06​​ wat ik versta onder duurzaam opvoeden
• 5:45​ duurzaam leven = sober leven?
• 7:26​​ duurzame theologie
• 9:02​ over mijn eigen opvoeding
• 10:23​ hoe ik terug wil kijken op mijn leven
• 11:27​ duurzame tips voor gezinnen met (kleine) kinderen
• 12:43​ uitdagingen en valkuilen van duurzaam opvoeden
• 14:40​ relatie tussen duurzaam opvoeden en christen zijn
• 15:44​ wat de Bijbel zegt over zorgen voor de aarde
• 16:25​ ik wil duurzaam opvoeden; waar begin ik?
• 19:31​ duurzame tips voor jongeren

Wat is duurzaam opvoeden?

Wat bedoel ik met duurzaam opvoeden? Opvoeden is helder: zorgen dat je kind zonder al teveel kleerscheuren groot wordt. Duurzaam heeft meerdere betekenissen. Van Dale geeft er drie: 

1. langdurig
2. slijtvast
3. milieuvriendelijk

Die eerste twee mag je vergeten. Want het gaat me om de derde: milieubewust. Van kleins af aan je kind meenemen in hoe jij rekening houdt met het milieu. Een duurzame opvoeding begint dus bij onszelf. Wat wij voorleven, doet onze dreumes vanzelf na. 

Wat is duurzaam opvoeden eigenlijk?

Is het echt nodig?

We weten nu wat een duurzame opvoeding is. Maar waarom zou je al die moeite doen?

In de afgelopen 100 jaar is de wereldpopulatie gestegen van 2 miljard naar bijna 8 miljard mensen.

Als het in dit tempo doorgaat, schieten we rond 2100 over de 10 miljard wereldburgers heen. Een recente studie laat zien dat de groei van de wereldbevolking af zal vlakken en we in 2100 ‘slechts’ met 9 miljard mensen op deze aarde rondlopen. Maar het probleem blijft hetzelfde.

David Attenborough

Waarom? David Attenborough legt het uit. De aarde is niet groot genoeg voor zoveel mensen. Onze westerse voetafdruk x 7,8 miljard mensen (de huidige populatie) past niet op één aarde.

Hoezo voetafdruk? Een voetafdruk zegt iets over de milieueffecten per persoon. Het bruikbare aardoppervlak delen door het aantal mensen levert een eerlijk aarde-aandeel op. 1,7 hectare om precies te zijn. In Nederland is de gemiddelde voetafdruk 5,9 hectare. Er zijn er 3,4 aardes nodig om aan onze standaarden te voldoen. Als iedereen die standaard zou hanteren. In de VS gaat het zelfs om 5 aardes! Je voelt op je klompen aan dat er iets niet goed gaat met dat eerlijk aarde-aandeel. 

Ik heb een test gedaan om te bepalen hoe groot mijn ecologische voetafdruk is. Ik kom uit op 1.4 aardes, nog steeds te groot. Nog een halve wereld te winnen.

Wat zijn de gevolgen van te grote voetafdrukken? Temperatuurstijging door teveel CO2-uitstoot. Een grillige natuur. Veel water op de ene plek, helemaal geen water op de andere plek. Bosbranden, vulkaanuitbarstingen. Mensen zullen sterven door rampen of honger en dorst. Hoe wenden we dit af? Precies, duurzaam opvoeden. 

Duurzaam opvoeden = het milieu weinig belasten

Duurzaamheid en opvoeden. Spreekt dat elkaar niet tegen? Ik ben lid van de Facebookgroep ‘duurzaam leven met kinderen’. Met andere ouders wissel ik hier ideeën, vragen, tips, etc. uit. En je hoort ook weleens wat. Ik heb begrepen dat er nogal wat shaming is onder duurzaamheidsdenkers. Over het krijgen van kinderen. Want een kind is sowieso niet duurzaam. Dus hoe haal je het in vredesnaam in je hoofd om ze op deze aardkloot te zetten? 

Soms lijkt het net een religie, dat duurzaamheidsdenken. Mensen staan ervoor in vuur en vlam.

Maar ze hebben wel gelijk. Een kind zorgt voor 58,6 ton CO2 per jaar. Ter vergelijking: je auto 2,4 ton. Daar schrok ik wel een beetje van. Gelukkig (of sus ik nu mijn geweten?) kwam ik een recenter onderzoek tegen. Als iedereen zich aan het klimaatakkoord van Parijs houdt, zorgt een kind in 2050 voor maar iets meer uitstoot per jaar dan een auto. 

Dan maar geen kinderen?

Geen auto kan ik mee leven. Geen kinderen is voor mij geen optie. En voor andere ouders ook niet. Maar wij en ons kind (en de hond trouwens ook) zorgen voor CO2-uitstoot. Daar kan ik niet omheen. Dus: werk aan de winkel. Want je kunt op heel veel vlakken van je leven kijken waar het een beetje anders kan. Om op die manier onze voetafdrukken steeds meer te verkleinen. Op een relaxte manier, want niemand heeft baat bij een overspannen gezin. 

Niet alle opvoedingen zijn klimaatbewust

Niet elke ouder voedt duurzaam op. Hoe komt dat?

Veel mensen denken duurzaam. Maken zich zorgen over het klimaat. Maar zijn tegelijkertijd bovengemiddelde vervuilers. Hun levensstijl loopt nog niet in de pas met hun klimaatzorgen.

Vanwaar dit verschil?

We leven ons leven op de automatische piloot. Dat klinkt negatief, maar zo bedoel ik het niet. Ons leven bestaat uit gewoonten. En veel daarvan. Dat moet ook wel, anders zouden we doordraaien. We voelen ons fijn bij regelmaat en structuur. En onze kinderen helemaal.

Gewoontes ontstaan al heel vroeg: tijdens jouw en mijn opvoeding. Kleding afdragen. Tweedehands geen bezwaar. Geen eten weggooien. Kachel op 19 graden. Goedkoop boodschappen doen. Winkelen in de uitverkoop. Zo deden mijn ouders het. Uit zuinigheidsoverwegingen, maar soms ook omdat het niet anders kon. Omdat mijn moeder stevig spaarde voor vakanties. En om af en toe lekker uit eten te gaan met z’n allen. Ik ben de oudste van acht. 😉

Kleding, tweedehands, kachel laag: allemaal dingen die ik meekreeg in mijn opvoeding. En die nu perfect passen in mijn duurzame levensstijl. Zonder dat ik erover na hoef te denken. Voor andere duurzame gewoontes moet ik meer mijn best doen. Omdat ik het niet gewend ben. 

Focus

Wij als ouders en onze kinderen zijn uniek. Opvoedingen zijn daardoor uniek. En gewoontes ook. Ouder 1 gaat vaak op vliegvakantie. Om mooie herinneringen met zijn kinderen te maken. Ouder 2 koopt elk seizoen nieuwe kleding. Omdat ze wil dat haar kind er goed uitziet. Ouder 3 geeft zijn kind elk jaar een nieuwe smartphone. Om ervoor te zorgen dat ze goed in de groep ligt. 

Alle drie de ouders willen alleen het beste voor hun kind.

Maar het milieu komt op het tweede plan. En dat is jammer. Want ik denk dat allebei kan. Een mooie vakantie kan ook met de trein. Duurzame kleding is prachtig! En is elk jaar een nieuwe smartphone nodig om het doel te bereiken? De focus blijft, er komt alleen iets bij. Namelijk zorg voor de aarde. 

Zichtbaar

Veel van wat we doen en laten heeft niet direct effect. Nog een reden waarom nog niet iedereen duurzaam opvoedt. Klimaatverandering? Mwah, warmere zomers, langere droogte, minder bloemen en bijen. Dan heb je het wel gehad. We wonen hier in Nederland nog prima. Wij merken er weinig van. 

Onzichtbaar

Onze spullen worden ergens anders gemaakt. Ons afval wordt ergens anders gedumpt. Het eten van de dieren in Nederland wordt ergens anders verbouwd. De armsten lijden het meeste onder de achteruitgang van het milieu. Ze zijn al arm en ze leven ook nog eens in de gebieden waar de klimaatveranderingen het sterkst zijn. Ze verliezen hun landbouwgrond en hebben tekort aan drinkwater. Plasticsoep? Zij zien ‘m, wij niet.

Toch is het er allemaal wel

We zien het niet, maar het is er wel. En dat stemt me verdrietig en soms ook bang. Want wat gaat er nog komen? De ellende die anderen nu al meemaken komt ook een keer hier. Als er niet rap iets verandert. 

Iedereen een duurzame opvoeding

En daarom breek ik een lans voor duurzaam opvoeden. Wat gebeurt er als ieder kind een duurzame opvoeding krijgt?

• Dan eten we minder vlees, omdat we willen dat dierenleed stopt. Of omdat we CO2-uitstoot willen verminderen. 
• Dan laten we de auto wat vaker staan, omdat dit beter is voor onze gezondheid. Of omdat onze voetafdruk willen verkleinen. 
• Dan vliegen we minder, omdat vakantie in Europa met de caravan ook leuk is. Of omdat we willen dat de temperatuur van de aarde stopt met stijgen. 
• Dan kopen we tweedehands of duurzame kleding, omdat dat zo lekker goedkoop is. Of omdat we bezorgd zijn over de arbeidsomstandigheden waaronder nieuwe kleding wordt gemaakt.
• Dan brengt ons kind veel tijd door in de natuur, omdat het heerlijk is om buiten te zijn. Of omdat we het belangrijk vinden dat ze leert om voor de natuur te zorgen. 
• Dan hebben we een moestuintje, omdat het zo lekker duurzaam is om je eigen groenten te kweken. Of omdat we het wonder van een klein zaadje dat een grote plant wordt aan ons kind willen laten zien. 
• Dan…

Lees ook: Wat kun je allemaal doen met baking soda?

Andere motivatie, dezelfde uitkomst

Je ziet, de motivatie achter een duurzame handeling is heel verschillend. En het gaat prima samen op. De uitkomst is uiteindelijk hetzelfde: je kind milieubewust grootbrengen. Laten zien dat zorgen voor de aarde op heel veel manieren kan. 

Onze gezamenlijke mindset verandert. Door vanuit een relaxte houding duurzamer te denken. Zo bieden we onze kinderen een toekomstbestendige wereld. Omdat ze weten hoe ze voor de aarde moeten zorgen. Omdat ze gezien hebben hoe wij dat deden. 

De grootste uitdagingen

De grootste uitdaging popte af en toe al op in mijn blog: gedragsverandering. Van burgers en van grote bedrijven en overheid. Dat zijn 2 verschillende soorten gedragsverandering, maar allebei noodzakelijk. 

Gedragsverandering is moeizaam moeilijk

Eerst de gedragsverandering van ons burgers. Want dat is nog niet zo gemakkelijk. Wat zeg ik, verhipte ingewikkeld. Herkenbaar? Een gewoonteverandering inzetten, dat valt wel mee. Maar het volhouden, dat is bijzonder lastig. Het kost gemiddeld 42 dagen om een nieuwe gewoonte te oefenen en te herhalen. En dan blijft ‘ie pas hangen. Oef. 

Burger versus overheid en grote bedrijven

Nederlanders kijken naar de overheid en grote bedrijven om met duurzame aanpassingen te komen. En terecht. Want zonder overheid en grote bedrijven redt het klimaat het niet. Verbeter de wereld, begin bij jezelf helpt niet genoeg. Het klimaat staat er slechter voor dan ooit. Terwijl er de afgelopen 30 jaar veel mensen duurzamer zijn gaan leven. 

Dus dan maar wachten?

Op wachten zit niemand te wachten. Dus hoe maak je als burger het verschil? Een voorbeeld daarvan is de rechtszaak tegen Shell. Een groot bedrijf werd ter verantwoording geroepen. Door een groep burgers. Ligt daar ook een taak voor ouders? Misschien. Of misschien niet. Mijn taak ligt als eerste in mijn gezin. En op mijn vierkante meter, achter mijn bureau, schrijf ik over klimaatbewust opvoeden. Voor ieder die het lezen wil. En op die manier probeer ik het verschil te maken. En dan hoop ik dat anderen wel zo dapper zijn om actie te voeren. Want stiekem ben ik gewoon een schijterd. 

Duurzaam leven = consuminderen

Nog een extra uitdaging: consuminderen. Zero waste. Zo weinig mogelijk spullen kopen. Zo klein mogelijk wonen. Zo weinig mogelijk reizen. Zo min mogelijk douchen. Ik kan nog wel even doorgaan. Nah, klinkt niet echt aantrekkelijk. Voor het bedrijfsleven niet, want die zijn gericht op economische groei. En groei, dat is juist niet duurzaam. Ook voor de burger is het slikken. Want we vinden kopen en hebben allemaal leuk. 

Maar dat is wel wat de aarde nodig heeft. En ik ga het proberen. Zo weinig mogelijk kopen. En als het dan toch moet, tweedehands. En ik hoop dat ik dan in de toekomst met m’n hebben en houwen in een tiny huis pas. Ik ben nogal goed in het verzamelen van spullen. Dus de grootste uitdaging van het rijke deel van de mensheid is ook echt mijn grootste uitdaging.

Mijn ervaringen

Hoog tijd voor mijn verhaal! Hoe doe ik het (niet)? 

Ik begin met het waarom: de documentaire van David Attenborough. Je weet wel, die filmbioloog. Van wie Freek Vonk een zoon zou kunnen zijn. 😛 Voor wie nog niet-begrijpend met z’n oren (ja, ik kan dat!) knippert: Attenborough heeft veel mooie natuurfilms op zijn naam staan. Met zijn karakteristieke, zeer correcte Engels voorziet hij ze allemaal van commentaar. Dus heb je ooit een film van hem gezien, dan ken je zijn stem. 

Die bewuste documentaire leverde mij veel inzichten op. Zoveel, dat ik definitief besloot werk te maken van mijn duurzame opvoeding. Om van milieubewust opvoeden mijn werk te maken.

Wat eraan voorafging

Sinds ik samen ben met de echtgenoot, scheiden we afval. Doen we lampjes uit als we een ruimte verlaten. En gooien we niet zomaar eten weg. In de afgelopen jaren kwam daar zo links en rechts wat bij. Ons huis staat vol met tweedehands meubels, om maar wat te noemen. Beter voor het milieu, natuurlijk. Maar eerlijk gezegd was onze, of in ieder geval mijn portemonnee de drijfveer. We begonnen zo arm als de mieren moet je weten. 

Sinds de baby op komst was, dacht ik na over hoe ik haar wilde grootbrengen. Ik schijn nogal goed te zijn in nadenken. En de echtgenoot nog beter. Dus samen denken wij véél na en blijft de actie soms achterwege. Of komt een beetje laat. Tja. 

Wasbaar

Als het gaat om duurzaam opvoeden valt dat gelukkig mee. Toen de baby er was, schaften we wasbare luiers aan. Ik deed een poging om mijn melkstroom met wasbare zoogcompressen  te bedwingen. Tevergeefs. Ik was iedere keer drijfnat. Dus toch maar wegwerp. Balen. Jammerdebammer. Je kunt jezelf helemaal gek maken. En anderen erbij. Daarom ben ik zo’n voorstander van een relaxte houding.

Tweedehands

Ons kleintje droeg en draagt bijna alles tweedehands. We hebben geluk, dat moet ik eerlijk zeggen. Mijn zusje heeft een meisje van precies een jaar ouder. Dus alles schuift hup door naar nichtlief. Superfijn! Ook schaften we een elektrische bakfiets aan. Om als het nodig was de auto de deur uit te doen.

Ik had namelijk bedacht om te stoppen met werken. Omdat ik graag fulltime moeder wilde zijn. En omdat ik lichamelijk nog niet bijgekomen was van de bevalling. Met één baan houd je niet veel geld over, dus vandaar die fiets. In dat niet werken heb ik me toch een beetje vergist. Ik kwam tot de conclusie dat ik alleen de beste variant van mezelf kan zijn als ik af en toe ook iets anders kan doen dan moederen. Balen, want zo had ik het niet bedacht. Soms moet je het een loslaten en het ander vastpakken. Zonder zelfverwijt. 

Lees ook: De 5 conclusies van mijn no poo-challenge.

Het is niet alles groen wat er blinkt

Eh, pardon, goud. We waren blijkbaar voordat ik de film van David Attenborough keek al best goed bezig. Maar we kochten ook een droger. En die staat ‘s winters (en ‘s zomers soms ook) regelmatig te stampen. Nu kan ik het gooien op tijdgebrek. Toen ik niet werkte, hing ik alles op. Maar ik ken werkende moeders, die hun kind in de wasbare luiers hebben zitten en die drogen zonder droger. Diep, diep respect! Dan kan ik mezelf een luie donder vinden. Of denken dat al dat huishoudelijke werk mij totaal niet ligt. Dat het een noodzakelijk kwaad is. En de lat laag laten. Zo zijn onze manieren. 

En daar istie weer, dat klimaatbewust opvoeden vanuit een relaxte houding. Stokpaardje? Jazeker. Want anders houd ik het nog geen week vol. 

De toekomst

Heeft duurzaam opvoeden toekomst? Als het aan mij ligt wel. En daarin ben ik niet de enige. Want er is een beweging gaande. De nieuwe Instagram-account van David Attenborough bereikte in ruim 4 uur de eerste miljoen volgers! Duurzaam leven heeft een publiek. We vinden duurzaamheid belangrijk. We denken duurzaam. Duurzaam doen begint steeds meer op gang te komen. Doe je mee?

Denken = doen?

De stap van denken naar doen, die bleek lastig. Zagen we eerder al. Ik lever graag een bijdrage om groendenkende ouders in beweging te krijgen. Die beweging mag in slakkengang of op een holletje. Dat doe ik door te laten zien hoe je met kleine stapjes duurzamer opvoedt. Omdat het zoveel makkelijker is dan je denkt. En omdat ik ervan overtuigd ben dat het voor iedereen te doen is. 

Morgen is toekomst

Omdat ik wil dat er een toekomst is voor milieubewust opvoeden, speel ik er nu actief een rol in. De toekomst klinkt ver weg, maar is ook gewoon de volgende minuut. Dus: tijd voor een paar praktische tips! Voor de toekomst van morgen. 

10 tips

Doe je mee met duurzaam opvoeden? Hoi! Je kunt vandaag starten. Hoe? Ik geef je een paar simpele tips om laagdrempelig te beginnen. 

1. Pak wat vaker de fiets. Begin gewoon met één keer. Lekker laag, die lat. 
2. Word lid van de speel-o-theek. Een bibliotheek, maar dan voor speelgoed. Superhandig als je kind snel uitgekeken raakt op zijn speelgoed. Meer ruimte in de speelgoedkast, meer geld over in je portemonnee. 
3. Weleens gehoord van Vinted? Kledingmarktplaats. Internationaal! Heel veel tweedehands kinderkleding, maar ook voor volwassenen slaag je er goed. Soms ook niet trouwens. Lekker doorverkopen of weggeven. Allebei duurzaam.
4. Duurzaam verzenden met de Fietskoeriers. Ze bezorgen in 30 steden op de fiets. En besparen daarmee 60% CO2-uitstoot ten opzichte van bezorging met een bestelbus. Ze richten zich op bedrijven. Ben je geen bedrijf, dan kun je nog steeds impact maken. Door te kiezen voor de Fietskoeriers in plaats van PostNL. Of wat anders.
5. Kook een keer per week vegetarisch. Google eens op vegetarisch in combinatie met het gerecht dat je wilde maken. Of probeer mijn vegetarische bloemkoolstamppot uit. Mijn dreumes vond het erg lekker 🙂 Lukt het je niet om vegetarisch te koken? De helft minder vlees is ook al een stukje duurzamer! 
6. Via Too Good To Go kun je meehelpen om voedselverspilling tegen te gaan. Voor weinig geld eten redden. 2 vliegen in 1 klap!
7. Kies voor wasbaar. Begin klein, bijvoorbeeld make-up pads. Die van Jemako zijn heerlijk. Je kunt ze ook zelf maken trouwens. Nog duurzamer!
8. Over zelf maken gesproken. DIY is altijd duurzamer dan kopen. Zeker als je de lege verpakkingen bewaart en opnieuw vult. Met zelfgemaakte deo, wasmiddel, handzeep, allesreiniger, shampoo, etc. Er zijn ontzettend veel recepten in omloop.
9. Ook speelgoed kun je zelf maken! Bijvoorbeeld deze heerlijk zachte speelklei. Prima te maken samen met de kids. Succes gegarandeerd!
10. Neem je al groene energie af? Perfect, niks meer aan doen. Nog niet? Kijk eens rond of je over kunt stappen naar een groene energieleverancier. En kook je op gas? Met deze pannenstoof bespaar je een hoop!

Duurzaam opvoeden en geloof

Ik ben christen en theoloog. In combinatie met duurzaamheid brengt dat een heleboel interessante vragen en gedachten naar boven. Het houdt me flink bezig. 

Ik geloof in een leven na mijn dood. Dus ik zou ook kunnen denken: ach, laat toch zitten. Er komt hierna een beter leven. En wat dan nog als de aarde in de fik gaat. Dan zal Jezus wel terugkomen. Er zijn zeker christenen die er zo over denken. In Amerika ben je of links en groen of rechts en christen.

Lees ook: Waar komt Halloween vandaan?

In Nederland ligt het wel wat genuanceerder. Er komen steeds meer groene geluiden uit christelijke hoek. Tear, A Rocha, Micha, De Linkerwang. Deze christelijke organisaties hebben duurzaamheid op hun agenda staan. Er is een Groene Bijbel, een Ecokerk, Groen Geloven en Groen Gelovig. Maar in de hoek waar ik zit hoor ik er weinig over. PKN Gereformeerde Bond, voor wie het weten wil. 😉 

Bijbelse duurzaamheid

In de Bijbel lees je weinig over hoe je duurzaam zou kunnen leven. De enige opdracht was ‘rentmeester’ zijn. Ervoor zorgen dus. Voor mij duidelijk zat. Ervoor zorgen = duurzaam leven. Het boek Groene theologie van Trees van Montfoort gaat hier uitgebreid op in. Geeft handvatten voor christenen, die hier dieper over na willen denken. Laat zien dat juist de theologie antwoorden geeft op grote ecologische vragen. Wil je je meer theologische informatie over duurzaamheid? Het groene hart van het geloof van Dave Bookless en Duurzame duurzaamheid van Krijn Pantser et al. zijn verrijkende boeken om hierover te lezen.

Het is tijd voor verandering. Wat mij betreft. Dus de komende tijd zul je van mij regelmatig blogs tegenkomen over mijn zoektocht. Over de verduurzaming van mijn opvoeding en van mijn leven als christen.

Let’s talk! Hoe denk jij over milieubewust opvoeden?